به گزارش متادخت به مناسبت روز پزشک، 1 شهریورماه در تقویم رسمی کشورمان همزمان با زادروز بوعلی سینا، و به پاس خدمات وی به علوم پزشکی، تألیفات و فعالیت در این رشته و برای بزرگداشت پزشکان، به این نام ثبت شده است.
رشته و شغل پزشکی در کنار جایگاه اجتماعی و مزیت‌هایی که دارد به مانند تمامی مشاغل، سختی‌های خود را نیز دارد. در این بین مادران پزشک بواسطه مسئولیت بیشتری که در خانواده پیدا می‌کنند به طبع با مشکلات بیشتری دست و پنجه نرم می‌کنند. همراهی و نگاه همسوی قوانین و مسئولین با آنان بدون شک می‌تواند راه‌گشای بسیاری از این گره‌ها باشد.
در این خصوص با خانم دکتر نفیسه برهانی، متخصص اطفال، متاهل و مادر یک فرزند و مطالبه‌گر حقوق بانوان پزشک صحبت می‌کنیم:
- به رسم همیشگی مصاحبه‌ها لطفا خودتونو معرفی کنید.
من نفیسه برهانی متخصص اطفال، دبیر کمیته بانوان، متخصص دفتر ضریب K نظام پزشکی، فعال صنفی و مادر هستم.
- در آستانه روز پزشک هستیم و شما یک مادرِ پزشک هستید، لطفا کمی از سختی‌های این مسیر برامون بگید.
سختی‌های رشته پزشکی بر کسی پوشیده نیست. در کنار همه این سختی‌ها، شب بیداری‌ها، مسئولیت‌ها و استرس بیمار، اگر دوری از خانواده، مسئولیت همسری و مادری را هم اضافه کنیم یک فاجعه‌ای رخ می‌دهد به نام بحران جدایی از خانواده؛ که برای اکثر مادرهای پزشک وجود دارد و باعث می‌شود آن‌ها از نعمت خانواده و کنار فرزند بودن محروم شوند. از طرفی فرزندان هم که محکوم به این جدایی هستند، به انواع اختلالات اضطرابی که بچه‌ها به علت دوری از مادر به آن مبتلا می‌شوند، دچار می‌شوند.
و در خیلی از موارد دیده می‌شود که پزشکان صرفا به دلیل مشکلاتی که بر سر راهشان برای مادر شدن وجود دارد، یا مادر شدن را انتخاب نمی‌کنند و یا مجبور هستند به تک فرزندی و تعداد فرزند کمتر اکتفا کنند.
- چه راهکارهایی و در کدام قوانین و لوایح مشکلات مادران پزشک لحاظ شده است؟
راهکاری متاسفانه از سوی وزرات بهداشت تا به الان داده نشده است و مشکلات مادر بودن در شغل ما به صورت کامل انکار می‌شود؛ یعنی نیازی به حمایت از مادر پزشک نمی‌بینند که آن‌ها را تشویق به فرزندآوری و فرزندداری کنند؛ و اغلب زنان و بخصوص مادران پزشک را از حیث شرایط کاری برابر با مردان تصور می‌کنند (که مسئولیت‌های فرزندآوری و فرزندپروری کمتر و فراغ بال بیشتری دارند). بطور مثال برای ارائه خدمات، لحاظ انواع مرخصی‌هایی که به مادران ما تعلق نمی‌گیرد (درحالی دررشته‌ها و شغل‌های دیگر اگر مادری فرزندش بیمار شود و نیاز به حمایت داشته باشد می‌تواند با گواهی پزشک مرخصی بگیرد. این نوع از مرخصی‌ها در پزشکی وجود ندارد.) و یا قانونی وجود دارد که در ارگان‌های مختلف به نام قانون «کاهش ساعت‌کاری بانوان دارای شرایط خاص» اجرا می‌شود. در این قانون بانوانی که مثل همه کارمندان موظف به گذراندن 44 ساعت در هفته ساعت هستند با شرایط خاصی مانند داشتن فرزند زیر 6 سال می‌توانند در هفته 36 ساعت را تکمیل کنند، و متاسفانه شاهدیم وقتی پزشکان همچنین درخواستی به ارگان مربوطه می‌دهند با جواب «شما طرحی هستید و طرحی‌ها هیچگونه ارتباط استخدامی با دولت و وزرات ندارند» روبه‌رو می‌شوند و حتی شامل این قانون که برای تمام مادران اجرا می‌شوند هم نیستند.
تنها جایی که از مادران پزشک نام برده، ماده 27 قانون جوانی جمعیت است. در این ماده عنوان شده است که مادران پزشک حق دارند دوره تعهد و طرح‌شان را در منطقه محل سکونت خانواده خود بگذرانند. البته متاسفانه وزرات بهداشت با آن هم همراهی خوبی نداشت و اجازه نداد که این ماده قانونی برای پزشکان متخصص و فوق تخصص (که از لحاظ سنی بیشتر به این حمایت نیاز داشتند و دچار بحران دوری از فرزند و یا اواخر دوره باروریشان بودند) اجرا شود و متخصصین ما از لحاظ حمایتی در دوره‌ای که مادر می‌شوند هیچگونه حمایت قانونی نداشته و درهیچ دستورالعملی از آن‌ها حمایت نمی‌شوند.
درنتیجه این قانون نیز صرفا توانست انگیزه‌‌ای برای پزشکان عمومی و پزشکانی که طرح دوره عمومی را نگذرانده و مستقیما وارد تخصص شدند، ایجاد کند. اما متاسفانه قشر زیادی از پزشکان مادر که متخصص و فوق تخصص هستند، از هرگونه حمایتی محروم‌اند.
به طورکلی می‌توان گفت در این رشته دید انسان‌گونه به پزشک نیست؛ و هرچقدر در این راه بالاتر برویم و مسئولیت‌های جدیدی به یک پزشک اضافه شود، مانند پدری، مادری و مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی دیگر، باز همان دید ربات‌گونه و غیرانسانی به او وجود دارد که در خصوص مادران پزشک این مسئله شدت بیشتری دارد.
- پس وجود این ماده قانونی هم عملا کمکی به شما نکرده است؟
اگر در مورد خودم بخواهم بگویم که چند درصد این قوانین اجرا شده و چقدر به من به عنوان مادر در رشته تخصصی کمک کرده، باید بگویم تقریبا هیچ! ماده 27 اساسا شامل حال من نمی‌شود. چون بنده طرح دوره عمومی را در زمان بارداری و با شرایط خیلی سختی گذراندم، و بعد 6 ماه مرخصی دوباره طرح را با یک فرزند شش ماهه که مجبور شدم از خودم دور کنم ادامه دادم و در دوره طرح تخصص از هر گونه حمایتی از نظر مادری و فرزندآوری محروم بودم.
- شما خودتان مطالبه‌گر این حوزه هستید، به نظرتان ایراد کار کجاست؟ و چه راهکارهایی می‌توان برای آن ارائه کرد؟
به نظر بنده ایراد کار در وهله اول از نوع نگاه مسئولین به مقوله مادری در تمام رشته‌ها، شغل‌ها و به صورت ویژه در رشته پزشکی است؛ که رشته‌ای به مراتب سخت، با مسئولیت و ساعات کاری و استرس بالاست. و اگر کسی بخواهد در کنار این سختی‌ها مادر هم باشد، حتما نیاز به حمایت مسئولین و قانون دارد. متاسفانه با کناره‌گیری مسئولین از حمایت پزشکان در عرصه مادری، باعث شده که فقط پزشکانی که همسر، خانواده همسر و خانواده خودشان حاضر به فداکاری و حمایت بیش از اندازه از آن‌ها هستند می‌توانند فرزنددار شوند. و اگر پزشکی از این حمایت‌ها برخوردار نباشد متاسفانه به هیچ عنوان شرایط مادر شدن برایش مهیا و تسهیل نمی‌شود و اگر خدا هم به او فرزندی بدهد این فرزند دچار مشکلات شدیدی خواهد شد. بنابراین اولین قدم در رفع این مشکل، اصلاح نگاه مسئولین است. البته باید گفت که متاسفانه برخی خانم‌هایی که مسئول می‌شوند هم نگاه همراهی ندارند با این استدلال که ما هم با همین شرایط مادر شدیم و زندگی کردیم، بقیه هم مثل ما!
در قدم دوم آیین‌نامه‌ها باید بازبینی شود. که یک مادر حق انتخاب بین بودن در کنار فرزندش و کار کردن همزمان و ادامه تحصیل را داشته باشد. حداقل دو سال اول زندگی که از سال‌های حیاتی است و سپس تا چهار، پنج سالگی این ارتباط مادر و کودک در نقطه‌ای حفظ شود. زیرا در تربیت فرزندان و آینده آنان (با این نگاه که قراراست فرزندان امروز، آینده‌سازان این سرزمین باشند) تاثیر بسزایی دارد. اصلاح این آیین‌نامه‌ها باید طوری باشد که مادرها امکان رفتن به مرخصی را در شرایطی داشته باشند، شیفت‌کاری شب بخصوص برای مادرهایی که فرزند شیرخوار دارند اختیاری باشد؛ که اتفاقا ماده 17 قانون جوانی جمعیت به این موضوع نیز پرداخته است اما باز هم متاسفانه شاهد این هستیم که شامل پزشکان مشغول به خدمت در دوره تعهدشان نمی‌شود! بنابراین وقتی دید حمایت‌گری از مادرها در رشته پزشکی اصلاح شود در ادامه قوانینی هم که برای آن‌ها در نظر گرفته شده اصلاح خواهد شد و به عرصه اجرا می‌رسد.
مسیر زیاد است اما مهم‌ترین نکته همین است که گوش شنوا و فکری که بخواهد به این مشکلات فکر کند و راه حل پیدا کند نیاز داریم. نه صرف حرف‌های شعاری و تیتر قشنگ قوانین. امیدواریم که در آینده فرای شعارها بیشتر شاهدعمل‌گرایی و نگاه انسانی به پزشک‌های مادر باشیم.
- ممنون بابت وقتی که در اختیار ما گذاشتید.
